Yeni eğitim-öğretim yılına başlarken özellikle dikkat edilmesi gereken hususların başında okuldaki mevcut derslerin dağıtılırken mevzuata uygun ve dolayısıyla hakkaniyete uygun şekilde öğretmenler arasında dağıtılması gelmektedir. O yüzden bir müdürün kendi okulundaki mevcut dersleri sene başında öğretmenler arasında dağıtırken dikkat etmesi gereken hususları madde madde sıralamaya çalışacağım.
Yazımın başında belirtmek isterim ki; Öğretmenlerin aylık karşılığı ve ek ders olarak okutabileceği dersler verilirken belli kanuni hususlar vardır. Bu durumların ne olduğunu anlamak için ise 657 sayılı kanun ile Millî Eğitim Bakanlığı Yönetici Ve Öğretmenlerinin Ders Ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Karara ve Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı Öğretmenlik Alanları, Atama ve Ders Okutma Esaslara bakmak gerekir.
Öncelikle Okulun Kadrolu veya Sözleşmeli Öğretmenine Dersler Dağıtılır
Öğretmenler de diğer memurlar gibi 657 Sayılı Devlet Memurları kanunun 50. maddesindeki “Devlet kamu hizmet ve görevlerine devlet memuru olarak atanacakların açılacak devlet memurluğu sınavlarına girmeleri ve sınavı kazanmaları şarttır.” hükmü gereği kendi arasında yapılan yarışma usulü sınava girerek aynı kanunun 36. Maddesinde tanımlanan Eğitim Ve Öğretim Hizmetleri Sınıfına atamaları yapılır ve kadrolu veya sözleşmeli devlet memurluğunun getirdiği mali ve özlük haklarını elde ederler.
Böylece kadrolu veya sözleşmeli olarak atanan öğretmenler memur hukuku gereği kendi kurumundaki girebileceği dersleri okutma yükümlülüğünü de elde etmiş olurlar. Eğitim kurumunda (okulda) öğretmenin girebileceği ders saati bakımından yetersiz kaldığı durumlarda ise 657 sayılı DMK 89. maddesi kapsamında ek ders karşılığı öğretmen (ücretli öğretmen) görevlendirme yoluna gidilmektedir.
Öğretmenler okulundaki Alanı ve Yan Alanı Olan Dersleri ve Seçmeli Dersleri Okutabilirler
Okuldaki öğretmenlerin hangi dersleri okutabileceği, Millî Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulunun 20/02/2014 tarihli ve 9 sayılı Kurul kararı olan ve Mart 2014-2678 sayılı Tebliğler Dergisi ile yayımlanan Öğretmenlik Alanları, Atama ve Ders Okutma Esasların 11. Maddesinde net bir şekilde ifade edilmiştir. 11. Maddede yazılı bulunan “Öğretmenler, atandıkları alan ile varsa yan alanının ekli çizelgede “Okutacağı Dersler” sütununda yer alan dersleri, öncelikle atandıkları kurumun alan, ortak, zorunlu ve seçmeli derslerini, eğitim kurumlarının tür ve dereceleri bakımından herhangi bir ayırım yapılmaksızın okuturlar” hükmüne göre;
Öğretmenler öncelikle kendi okulu olmak üzere, alanındaki veya varsa yan alanındaki derslerin zorunlu ve seçmeli derslerini okuturlar. Yani öğretmenler okulundaki asıl alanındaki dersleri ve yan alanındaki dersleri ve seçmeli derslerini okutabilirler. Bunu iki örnek ile açmak istiyorum.
Diyelim ki okuldaki fen bilgisi ders saati sayısı 18 olan bir okulda görev yapan bir fen bilgisi öğretmeninin yan alanı da matematik öğretmenliği olsun. Bu durumda;
Örnek 1: Okuldaki matematik ders saati sayısı seçmeli Matematik dahil 36 saat ve bir matematik öğretmeni olduğunu varsayarsak. Öncelikle 36 saat matematik dersin 30 saatini mevcut alanı matematik olan öğretmene verildikten sonra geriye kalan 6 saat ise yan alanı matematik öğretmenliği olan fen bilgisi öğretmenine verilir.
Not: Eğer fen bilimleri öğretmeni matematik ve seçmeli matematik derslerini almak istemiyorsa bile yan alnı matematik olduğu için ve 21 saati doldurmak da zorunda olduğu için geri kalan matematik derslerinden 6 saatin 3 saati zorunlu olarak fen bilimleri öğretmene verilmesi ve öğretmen tarafından da alınması gerekir. En sonunda geriye kalan 3 saatlik matematik ders ise ya civar okullardan ya da ücreti öğretmen görevlendirilmesi ile karşılanır.
Not 2: Eğer öğretmen istekli ise geri kalan 6 saatlik matematik dersin tamamı idarenin inisiyatifine bakılmaksızın öğretmene verilmesi yasal zorunludur.
Örnek 2: Okulda hiçbir matematik öğretmeni yoksa, fen bilimleri öğretmenine 18 saat fen bilimleri dersi verildikten sonra 36 saatlik seçmeli matematik dahil matematik derslerinden (öğretmende istekli ise) 3 saati zorunlu alması gerekecek şekilde ve geri kalan 9 saati isteğine bağlı kalacak şekilde 12 saat matematik dersi verilir. Daha sonra geriye kalan 24 saat matematik ders, ücretli öğretmene verilebilir.
Not: Eğer Öğretmen matematik dersleri almak istemiyorsa; matematik öğretmeni olmadığı için fen bilimleri öğretmenine 36 saatlik matematik derslerinden 3 saati 21 saatini doldurması adına verilir. Daha sonra geriye kalan 33 saat matematik ders saati civar okullardan veya ücretli öğretmen görevlendirilmesi olarak karşılanır.
Not 2: Eğer fen bilimleri öğretmeni istekli ise yukarıda da belirttiğim gibi 12 saatlik matematik dersi fen bilimleri öğretmenine idarenin insiyatifinde olmaksızın verilir.Geriye kalan 24 saatlik kısmı ise civar okullarından veya ücretli öğretmen görevlendirmesi olarak karşılanır.
Dipnot: Kesinlikle yukarıdaki hususlar göz önündeki hususlara bakılarak, öğretmenlerin okutabileceği alan ve yan alanı olarak dersler dağıtılmadan ücretli öğretmene dersler verilemez.
Öğretmenlerin 21 Saat Ders Alması Zorunludur (Zorunlu Ek Ders)
Okullardaki kadrolu veya sözleşmeli genel bilgi dersi öğretmenleri 16.12.2006 Tarih ve 26378 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Millî Eğitim Bakanlığı Yönetici Ve Öğretmenlerinin Ders Ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Kararı uyarınca maaş karşılığı olarak 15 saat, zorunlu ek ders görevi olarak 6 saat ve isteğe bağlı ek ders olarak da 9 saat olmak üzere toplamda haftada 30 saat derse girebilmektedir.
Bu Kararın “Ek ders görevi” başlıklı 6. maddesinin 1. fıkra a bendindeki “Kapsama dâhil örgün ve yaygın eğitim kurumlarında görevli olup, aylık karşılığı ders görevini tamamlayan; Genel bilgi ve meslek dersleri öğretmenlerine 6 saati zorunlu olmak üzere haftada 15 saate, kadar alanlarında, alanlarında ek ders görevi verilemeyen veya kısmen verilebilenlere, ihtiyaç halinde ve istekleri üzerine alanları dışında da ek ders görevi verilebilir.” Hükmünde görüldüğü üzere aylık 15 saate kadar ek ders verilebileceği ve bunun 6 saati zorunlu olarak öğretmenler tarafından alınması gerektiği yürürlüğe konulmuştur.
Konuyu biraz daha açacak olursak; Okullardaki kadrolu veya sözleşmeli genel bilgi dersi öğretmenleri 16.12.2006 Tarih ve 26378 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Millî Eğitim Bakanlığı Yönetici Ve Öğretmenlerinin Ders Ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Kararı uyarınca maaş karşılığı olarak 15 saat aldıktan sonra zorunlu ek ders görevi olarak ise 6 saat almak zorundadır. Buradaki husus; öğretmenin bu 6 saati alması idarenin de vermesi zorunludur. O yüzden 6 saatlik bu ek ders sayısına zorunlu ek ders denmektedir.
Kadrolu İstekli Öğretmenlere Girebileceği 30 Saat Dersi Doldurmadan Ücretli Öğretmenlere Ders Verilemez
Okulun Kendi Öğretmenleri, Okutabilecekleri Maksimum Dersleri Aldıktan Sonra Geri Kalan Ders Sayısı İçin Ücretli Öğretmen Görevlendirilir.
Okulda mevcut derslerin dağıtımında ise kadrolu veya sözleşmeli öğretmenlere girebileceği dersler doldurulmadan ücretli öğretmenlere verilip verilemeyeceği yönünde bir görüşe ulaşabilmek için 657 sayılı DMK 89. Maddesine bakmanın yanı sıra yine MEB Yönetici Ve Öğretmenlerinin Ders Ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Kararına (ek ders yönetmeliği) bakmak gerek. Bu kararın 9. Maddesine göre ders ücreti karşılığında görevlendirmenin ancak öğretmen sayısının yetersiz olması hâlinde yapılacağı hüküm altına alınmıştır. 20. maddenin 3. Fıkrasında ise “Aynı belediye sınırları içinde alanlarında veya ilgili öğretmenin girebileceği diğer alanlarda aylık karşılığı ders ve ek ders görevi saatlerini dolduramayan öğretmen varken bu dersler 9 uncu maddede sayılanlara verilemez.” Hükmüne yer verilerek hem aylık karşılığı ders hem de kendi alan veya girebileceği dersler olarak ek derslerin (zorunlu ve isteğe bağlı) öncelikle mevcut kadrolu veya sözleşmeli öğretmenlere verildikten sonra ek ders ücreti karşılığı öğretmenlerin görevlendirileceği görülmektedir.
Tabi konusu açılmışken, zorunlu ek ders ile isteğe bağlı ek ders kavramlarının ayrımına da varmak istiyorum. Çünkü birçok idare ek ders olarak zorunlu ek dersin öğretmenlere verildikten sonra “isteğe bağlı ek ders” in kendi inisiyatiflerinde verilebileceğini düşünüyor. Fakat bu konuda düşünenler yanılıyorlar. Şöyle ki; Şöyle ki;Okulda öğretmenin girebileceği 6 saatlik zorunlu veya seçmeli ek ders varken öğretmenin isteğine bakılmaksızın okul yöneticisinin idari tasarufunda verilebilirken geri kalan öğretmenin girebileceği alanı ile yan alanı olan derslerden 9 saatlik ek ders saatinin öğretmenler tarafından üstlenilmesi ise öğretmenin tasarrufunda olup isteğine bağlıdır.
Yani okulda maaş karşılığı ders saatlerini üstlendikten sonra öğretmenin girebileceği derslerden (alan/yan alanı) 6 saati okul müdürü tarafından zorunlu olarak verilebilir. Öğretmenler ise , isteyip istememesine bakılmaksızın verilen girebileceği dersler olan 6 saatlik ek ders isei almak zorundadır. Fakat öğretmenlerin girebileceği derslerden geriye kalan 9 ek ders saatinin üstlenilmesinde ise müdürler öğretmenleri ne alması için zorlayabilirler ne de onlara vermeme haklarına sahipler.Kısacası mevzuatta bahsi geçen haftada 21 ders saatinin içindeki 6 saatlik ek ders saat sayısının zorunluluğu okul müdürleri tarafından veriliyorsa öğretmenler tarafından alınmak zorunda olunması,geriye kalan haftalık 30 ders saati içindeki 21 saatten sonraki alanı ve yan alanı olan 9 saatlik ders saatinin isteğe bağlı olması (yineöğretmenlerin talebi veya isteği varsa) öğretmenler tarafından alınabilecek ders saati sayısıdır.
Aynı Zümre Öğretmenler Arasında Okutabileceği Derslerin Dengeli Dağıtılması Esastır
16.12.2006 Tarih ve 26378 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Millî Eğitim Bakanlığı Yönetici ve Öğretmenlerinin Ders Ve Ek Ders Saatlerine İlişkin Kararı” nın 20. maddesi 1. fıkrasında yazılı bulunan “Her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumları müdürleri; kendi okul ve kurumlarında görevliöğretmenlere alanlarındaki dersler ile ilgili öğretmenin girebileceği diğer alanlardaki dersleri dengeli olarak dağıttıktan sonra, aylık karşılığı ders saatini dolduramayanlar ile dağıtılamayan alan derslerini en geç 15 gün içinde millî eğitim müdürlüğüne, (büyükşehir belediyesi bulunan merkezlerde il millî eğitim müdürlüğüne) yazılı olarak bildirmekle yükümlüdür.” hükmünden de anlaşılacağı üzere; okul müdürleri okuldaki öğretmenlere alanlarındaki dersleri dengeli dağıtma yükümlülüğüne sahiptir. Yani öğretmenlere alanlarındaki dersler dağıtılırken dengeli olarak dağıtılması yasal olarak bir zorunludur.
Diğer bir taraftan okul yöneticileri, 657 sayılı kanun 10. Maddesindeki “Amir, maiyetindeki memurlara hakkaniyet ve eşitlik içinde davranır. Amirlik yetkisini kanun ve diğer mevzuatta belirtilen esaslar içinde kullanır” hükmü gereği görev yetkisini mevzuatta yazılı bulunan hükümlerden alır ve tüm işlemlerde olduğu gibi ek ders dağıtımı işlemlerinde de ilgili (belirttiğim) hükümlere göre yürütür. Ve işlemleri uygularken de diğer ilgili mevzuat hükümleri ile birlikte hakkaniyet ve eşitlik içinde davranması ayrıca yasal bir zorunluluk haline getirilmiştir. Bu yüzden ders dağıtımında da hakkaniyet ve eşitlik ilkesine göre dağıtması yasal olarak zorunludur.
Diyelim ki bir okulda seçmeli fen dersleri dahil 50 saatlik fen bilimleri dersi olsun. Bu durumda okul müdürü dersleri aynı zümre arasında dağıtırken 20. Madde 1. Fıkra gereği birbirine yakın şekilde paylaştırması gerekir. Olabiliyorsa her iki öğretmene 25’er saat yada bir öğretmene 26 diğer öğretmene ise 24 saat şeklinde paylaştırır. Tabi buradaki esas olan durum ise öğretmenlerin 21 saatten daha fazla dersi istiyor olmasıdır. Eğer öğretmenlerden biri ben 21 saatten daha fazla ders istemiyorum derse; işte o zaman okul müdürü 21 saatini o öğretmene verdikten sonra geri kalan 29 saati ise diğer öğretmene verir.
Not: Okul müdürü kesinlikle şu şekilde hareket edemez. Her iki öğretmene 21’er saat verip geri kalan 8 saati ne okuldaki öğretmenlere nede ücretli öğretmene verebilir.
Sonuç olarak okul müdürleri sene başında veya herhangi bir ders dağıtımı yaptığı zamanda, yazımda belirttiğim hususları dikkate alarak okuldaki derslerin dağıtımını yapması hem okul içi iletişim ile işleyişinin düzgün olması için hemde yasal olarak yükümlü olduğu sorumluğundadır.